3 Mayıs 2017 Çarşamba

Göçebe Yaşamak E3 - Living with Nomads


Böylece Kate Humble'ın sunduğu BBC'nin 3 bölümlük Living with Nomads (2015) serisinin notları geçirilmiş oldu. Son bölümdeki Moğol göçebe aile içlerinde nispeten en iyi şartlarda yaşayandı.

NOTLAR
Gobi, Largest desert in Asia
Sovyetlerin işgalindeyken göçebelik yasaklanmış. Herds collectivized.
Komünizm sonrası halkın 1/3’ü nomadism’e geri dönmüş. Ülkede son dönem madencilik patladığı için bir kısmı o sektöre geçmeyi düşünüyor.
Deniz seviyesinden 2500m yüksekte summer camp. Odnor ve annesi Chimed (77) karşıladı. Onlarla kalacak.  Chimed komünizm döneminde eşiyle bir çiftlikte çalışmış.



Kashmir wool harvest – tarak gibi bir aletle hayvanın yününü topluyor ama canı acıyor herhalde bağırıyor.

Yakları da var. Mongolia’da hayvancılık göçebelerin can damarı. Kurt çokmuş. Taştan çitler yapmışlar.
Ger denilen communal tent’ler içinde yaşıyorlar.
Hem Garter – rüzgarda paltonun saçaklarını bacağa sabitliyor.
Heirloom – evladiyelik. Kate’in evlilik yüzüğünde 12 yazılmış. Eşinin ailesi de kendi ailesi de eşiyle de Eylül 12’de evlenmiş. ,



Every morning starts with the rounding up of animals
Solar panellerle elektrik ve tv kullanıyorlar. Arabaları da var.
Suya “os” diyorlar

Erişkin hayvanları dağa serbest bırakıyorlar otlamaları için ve atla başlarında duruyorlar.
Yama – keçi
Ol – sheep
Mur – horse

Çocukları yatılı okuyor Ynen komünist dönemin artıları hala sürüyor. Nenets gibi.
Hayvanların genç erkeklerinin kastrasyonu için aile her yıl biraraya geliyor çoluk çocuk.
Testicles are iron-rich. Tuzlu suda sarı pirinçle çorbasını yapıyorlar.
Gidenin arkasından su dökme adeti var.




Spring camp’e çıkıyorlar her bahar. Bizim yaylalar gibi. Yazlık ve kışlıkları var.
Yazlığa giderken bebek hayvanları da kamyona en son yüklediler. 4 saatte tüm kamp sökülüp yüklendi. Evlenenlere de bir Ger verilirmiş adet olarak. Ömürleri boyunca kullanıyorlar sonra.
Yaşlıları diyor ki kurtlar etrafta olduğunda daha az hastalık olurmuş. Hasta ve zayıf olanları onlar yakalarmış çünkü. Yine de çok zarar veriyor kurt saldırıları. Kurtlar olmalı ama fazla çoğalmamalılar diyorlar.

Bir tapınakları var. Etrafında 3 kere dönüyorlar. Tavaf. Komünizm’de tapınaklar yıkılmış ama şimdi serbest. Budist tapınağı. Pirinç ve süt bırakıyorlar. Tekeri döndürüp dilekte bulunuyorlar. Havaya savurdular. Yağmur için de adak sunuyorlar. “Doğaya tapmak biz Moğolların geleneğidir” diyor yaşlı kadın.




Çin’den sonra Moğolistan ikinci büyük Kaşmir üreticisi. Produced by grooming out the goat’s winter hair. Main source of income for the nomads. Mayıs ayında, yani yılda bir kere yapıyorlar.
Baharda bazen günde 4 mevsim yaşanabiliyor. Değişken bir hava var. Kar fırtınası bile dakikalar içinde başlayabilir. Kışın fırtınaları çok sert. 2010’da bir fırtınada 8.5 milyon hayvanı öldürmüş. Binlerce aile hayvancılığı bırakıp göçebeliğe veda etmiş bu olaydan sonra.
Fırtına sonrası sabah her taraf karla kaplıydı.

Kurtlar tayı parçaladıktan sonra karkası dışarıda bıraktılar ki kurtlar aç kalıp tekrar gelirse öldürsünler. Kurtlar genelde sabah 4-5 gibi saldırırmış.



Kaşmir’de fiber’lar ne kadar inceyse, o kadar kaliteli sayılır.
Tughrik – para birimi
Dünyanın en iyi kaşmiri Moğol kaşmiri deniyor. Fabrikada işleniyor sonrasında.
10 kilo keçi tüyü (kaşmir) için 250 pound alıyorlar göçebeler. Komünizmden sonra Kaşmir, Moğolistan’ın ikinci büyük endüstrisi olmuş.

Moğolistan ekonomisi patlama yapıyor çünkü Gobi altında büyük mineral rezervleri bulunmuş. Madencilik büyük gelir kapısı olmuş durumda. Gençler genelde madenciliği tercih ediyor. Birinci endüstri. Ayda 2000 dolar maaş veriyorlar. Hayvancılıkla uğraşan göçebelerin kazandığının 10 katından fazla.

Hoşt Hoşt diye bağırıyorlar hayvanlara.
Eskiden Yak’lar taşınmada da kullanılırmış. Şimdi prestij, süt ve yünleri için.
Yak festival – Yak Rodeo

Erkekler bir yak yakalayıp yününü kırkıyorlar, kadınlar da ondan ip yapıyor yarışmada. Tam festivalin ortasında kar yağmasın mı birden…


















Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...